Jak wygląda azbest? Rozpoznaj i unikaj zagrożeń zdrowotnych

Wstęp

Azbest to cichy zabójca, który przez dziesięciolecia był obecny w naszych domach, szkołach i miejscach pracy. Choć jego stosowanie zostało zakazane w Polsce w 1997 roku, wciąż stanowi realne zagrożenie dla zdrowia milionów Polaków. Problem w tym, że wiele osób nie zdaje sobie sprawy, jak powszechny jest to materiał i jak poważne konsekwencje zdrowotne może nieść za sobą kontakt z nim.

W tym artykule pokażemy ci, jak rozpoznać azbest w swoim otoczeniu, jakie choroby może wywołać i dlaczego samodzielne próby usuwania to bardzo zły pomysł. Dowiesz się też, jak legalnie i bezpiecznie pozbyć się tego niebezpiecznego materiału oraz czy możesz liczyć na dofinansowanie takich prac. To wiedza, która może uratować zdrowie twoje i twoich bliskich.

Najważniejsze fakty

• Wszystkie rodzaje azbestu są rakotwórcze – najbardziej niebezpieczny jest krokidolit (azbest niebieski), ale nawet popularny chryzotyl (azbest biały) może powodować śmiertelne choroby
• Nie ma bezpiecznej dawki ekspozycji – nawet krótkotrwały kontakt z pyłem azbestowym może prowadzić do rozwoju nowotworów po 30-40 latach
• Azbest wciąż występuje w milionach polskich domów – głównie w postaci eternitowych dachów, izolacji rur i płyt elewacyjnych
• Samodzielne usuwanie azbestu jest w Polsce nielegalne i grozi wysoką grzywną – prace mogą wykonywać tylko certyfikowane firmy

Czym jest azbest i jakie są jego rodzaje?

Azbest to grupa naturalnych minerałów krzemianowych o charakterystycznej włóknistej strukturze. Jego włókna są czterokrotnie cieńsze od ludzkiego włosa, co pozwala im łatwo unosić się w powietrzu i wnikać głęboko do płuc. Przez dziesięciolecia był masowo stosowany w budownictwie ze względu na swoje wyjątkowe właściwości: odporność na ogień, wysokie temperatury, działanie chemikaliów oraz doskonałe parametry izolacyjne.

Definicja i charakterystyka azbestu

Azbest to naturalny materiał włóknisty, który w stanie nienaruszonym przypomina zwykły kamień lub cement. Dopiero pod mikroskopem widać jego prawdziwą strukturę – miliony mikroskopijnych włókien, które po uwolnieniu do powietrza stają się śmiertelnym zagrożeniem. Charakteryzuje się:

• Wytrzymałością na rozciąganie większą niż stal
• Odpornością na temperatury do 1000°C
• Niepalnością i słabym przewodnictwem elektrycznym
• Odpornością na działanie większości kwasów i zasad

Główne odmiany azbestu i ich właściwości

Wyróżniamy sześć głównych rodzajów azbestu, które różnią się składem chemicznym i stopniem szkodliwości:

1. Chryzotyl (azbest biały) – najczęściej stosowany w Polsce, stanowił 95% światowej produkcji. Jego włókna są giętkie i sprężyste.
2. Amozyt (azbest brunatny) – bardziej toksyczny niż chryzotyl, o sztywnych, igłowatych włóknach trudniejszych do usunięcia z płuc.
3. Krokidolit (azbest niebieski) – najbardziej niebezpieczna odmiana o wyjątkowo cienkich i ostrych włóknach, odpowiedzialna za najwięcej przypadków międzybłoniaka.

Pozostałe trzy rodzaje (aktynolit, antofyllit i tremolit) występowały rzadziej, głównie jako zanieczyszczenia innych minerałów. Warto pamiętać, że wszystkie rodzaje azbestu są rakotwórcze, choć w różnym stopniu.

Zastanawiasz się, co może oznaczać sytuacja, gdy po przekręceniu kluczyka nie świecą się kontrolki? Odkryj możliwe przyczyny i rozwiązania tego problemu.

Jak azbest wpływa na zdrowie człowieka?

Azbest to cichy zabójca, którego działanie ujawnia się często dopiero po kilkudziesięciu latach. Wdychane włókna azbestowe powodują nieodwracalne zmiany w płucach, prowadząc do poważnych chorób układu oddechowego. Nie ma bezpiecznej dawki ekspozycji – nawet krótkotrwały kontakt z pyłem azbestowym może mieć tragiczne konsekwencje zdrowotne.

Mechanizm szkodliwego działania włókien azbestowych

Gdy mikroskopijne włókna azbestu przedostaną się do płuc, rozpoczyna się proces ich niszczącego działania. Organizm nie potrafi ich rozłożyć ani wydalić, co prowadzi do ciągłego podrażnienia tkanek. Włókna azbestu działają jak mikroskopijne igły, które:

1. Wbijają się w ściany pęcherzyków płucnych, powodując mikrouszkodzenia
2. Wywołują przewlekły stan zapalny, który z czasem prowadzi do bliznowacenia tkanki
3. Zaburzają naturalne procesy regeneracji komórek
4. Stymulują nadmierną produkcję kolagenu, co zmniejsza elastyczność płuc

Proces ten może trwać latami bez żadnych widocznych objawów, aż do momentu, gdy zmiany stają się nieodwracalne.

Dlaczego azbest jest rakotwórczy?

Azbest został zaklasyfikowany przez WHO jako substancja rakotwórcza kategorii 1, co oznacza, że jego szkodliwość jest naukowo potwierdzona. Mechanizm działania rakotwórczego polega na:

1. Uszkodzeniu DNA komórek – ostre włókna fizycznie uszkadzają materiał genetyczny, prowadząc do mutacji.

2. Przewlekłym stanie zapalnym – długotrwałe podrażnienie tkanek sprzyja powstawaniu nowotworów.

3. Zaburzeniu mechanizmów naprawczych – organizm nie jest w stanie skutecznie naprawiać szkód wyrządzonych przez włókna.

Najgroźniejszym nowotworem związanym z azbestem jest międzybłoniak opłucnej, który praktycznie nie występuje u osób nieeksponowanych na azbest. Rak ten rozwija się średnio po 30-40 latach od ekspozycji i ma wyjątkowo złe rokowania.

Poznaj niezwykłe detale techniczne i osiągi, które kryje w sobie Alfa Romeo 4C – samochodu łączącego elegancję z sportowym duchem.

Choroby wywoływane przez kontakt z azbestem

Wdychanie włókien azbestu to prosta droga do nieodwracalnych zmian w układzie oddechowym. Choroby związane z ekspozycją na azbest rozwijają się podstępnie – pierwsze objawy mogą pojawić się dopiero po 20-30 latach od kontaktu. Nie ma bezpiecznego poziomu narażenia – nawet krótkotrwałe wdychanie pyłu azbestowego może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych. Najbardziej narażone są osoby, które pracowały przy produkcji lub obróbce wyrobów azbestowych, ale zagrożenie dotyczy też mieszkańców domów z eternitowymi dachami.

Azbestoza – przewlekła choroba płuc

Azbestoza to nieuleczalna choroba zwłóknieniowa płuc, która rozwija się wskutek długotrwałego wdychania włókien azbestowych. Mechanizm jej powstawania jest prosty, choć tragiczny w skutkach:

1. Włókna azbestu wbijają się w tkankę płucną, powodując mikrouszkodzenia.

2. Organizm, próbując się bronić, wytwarza wokół włókien blizny kolagenowe.

3. Z czasem płuca twardnieją i tracą elastyczność, co utrudnia wymianę gazową.

Chorzy na azbestozę skarżą się na postępującą duszność, suchy kaszel i bóle w klatce piersiowej. W zaawansowanym stadium może dojść do niewydolności oddechowej i serca. Diagnoza opiera się na badaniu RTG płuc i tomografii komputerowej, które uwidaczniają charakterystyczne zmiany.

Nowotwory związane z ekspozycją na azbest

Azbest jest jednym z najsilniejszych znanych czynników rakotwórczych. Ryzyko zachorowania na nowotwór wzrasta wraz z czasem i intensywnością ekspozycji, ale nawet jednorazowy kontakt może być niebezpieczny. Najgroźniejsze schorzenia to:

1. Międzybłoniak opłucnej – rzadki, wyjątkowo agresywny nowotwór błony wyściełającej płuca. Praktycznie nie występuje u osób nieeksponowanych na azbest. Średni czas rozwoju choroby to 30-40 lat od kontaktu.

2. Rak płuca – u osób narażonych na azbest ryzyko zachorowania wzrasta 5-krotnie. Palenie tytoniu dodatkowo potęguje to zagrożenie.

3. Nowotwory krtani i jajników – badania potwierdzają związek między ekspozycją na azbest a zwiększonym ryzykiem tych nowotworów.

Leczenie nowotworów wywołanych azbestem jest wyjątkowo trudne, a rokowania – złe. Dlatego tak ważna jest profilaktyka i unikanie kontaktu z tym niebezpiecznym materiałem.

Dowiedz się więcej o innowacyjności i ekologicznym podejściu, jakie oferuje Renault Zoe II, i przekonaj się, dlaczego warto rozważyć ten model.

Gdzie najczęściej występuje azbest w budynkach?

Azbest w budynkach to ukryte zagrożenie, które może czaić się w najmniej oczekiwanych miejscach. Choć w Polsce zakazano jego stosowania w 1997 roku, wciąż możemy go spotkać w milionach budynków wzniesionych przed tą datą. Szacuje się, że w naszym kraju pozostało jeszcze około 15,5 miliona ton wyrobów zawierających azbest. Najczęściej występuje w elementach konstrukcyjnych i instalacyjnych, gdzie wykorzystywano jego wyjątkowe właściwości izolacyjne i ognioodporne.

Typowe miejsca występowania azbestu w domach

W domach jednorodzinnych azbest najczęściej ukrywa się w:

• Pokryciach dachowych – wiekowe eternitowe płyty faliste to prawdziwa plaga polskich wsi i miasteczek. Ich charakterystyczny szaro-popielaty kolor i falista struktura to pierwsza rzecz, która powinna zwrócić naszą uwagę.
• Elewacjach – płyty azbestowo-cementowe często stosowano jako osłony ścian zewnętrznych, szczególnie w budynkach gospodarczych.
• Instalacjach grzewczych – azbestowe otuliny rur CO i kotłów to częsty widok w starych piwnicach. Wyglądają jak szara, popękana „skorupa” otaczająca rury.
• Przewodach wentylacyjnych – kanały wentylacyjne w starych blokach często zawierają azbestowe wkładki izolacyjne.

Warto pamiętać, że azbest mógł być dodawany nawet do zapraw murarskich i tynków jako domieszka zwiększająca ich wytrzymałość. Dlatego w starych budynkach lepiej unikać prac polegających na kruszeniu ścian bez uprzedniej weryfikacji składu materiałów.

Jak rozpoznać materiały zawierające azbest?

Rozpoznanie azbestu gołym okiem jest praktycznie niemożliwe, ale są pewne wskazówki, które powinny wzbudzić naszą czujność. Przede wszystkim zwracaj uwagę na:

• Datę produkcji – wszystkie materiały budowlane wyprodukowane przed 1997 rokiem są potencjalnie niebezpieczne.
• Wygląd zewnętrzny – typowe płyty azbestowo-cementowe mają szarą, matową powierzchnię z widocznymi włóknami na przekroju.
• Struktura – po rozkruszeniu materiału azbestowego widać charakterystyczne włókna przypominające watę szklaną.

Pamiętaj jednak, że jedyną pewną metodą identyfikacji azbestu jest badanie laboratoryjne przeprowadzone przez akredytowaną jednostkę. Jeśli masz wątpliwości co do składu materiałów w swoim domu, nie ryzykuj – zgłoś się do specjalistów. Próby samodzielnego badania poprzez łamanie czy cięcie podejrzanych elementów mogą uwolnić niebezpieczne włókna do powietrza.

Jak wygląda bezpieczne usuwanie azbestu?

Bezpieczne usuwanie azbestu to skomplikowany proces wymagający specjalistycznej wiedzy i sprzętu. Nie można go porównywać do zwykłych prac remontowych – każdy błąd może oznaczać uwolnienie tysięcy niebezpiecznych włókien do powietrza. Profesjonalna ekipa działa według ściśle określonego protokołu, który minimalizuje ryzyko zarówno dla pracowników, jak i otoczenia.

Procedury obowiązujące przy demontażu azbestu

Legalne usuwanie azbestu wymaga przestrzegania szeregu rygorystycznych procedur:

1. Zgłoszenie prac – minimum 7 dni przed rozpoczęciem należy powiadomić inspekcję sanitarną, inspekcję pracy i nadzór budowlany.
2. Oznakowanie terenu – miejsce prac musi być wyraźnie oznakowane tablicami ostrzegawczymi i odgrodzone od osób postronnych.
3. Zwilżanie materiałów – przed demontażem wszystkie elementy zawierające azbest są dokładnie zwilżane wodą z dodatkiem środków wiążących pył.
4. Demontaż bez naruszania struktury – płyty są zdejmowane w całości, bez kruszenia czy cięcia.
5. Pakowanie w szczelne pojemniki – odpady trafiają do specjalnych worków foliowych oznaczonych napisem „AZBEST”.

Dlaczego samodzielne usuwanie jest niebezpieczne?

Próby samodzielnego usuwania azbestu to poważne zagrożenie dla zdrowia całej rodziny i sąsiadów. Nawet niewielkie prace jak odkręcenie śruby czy zdjęcie jednej płyty mogą uwolnić do powietrza miliony włókien, które:

• Osadzają się w płucach na zawsze – organizm nie potrafi ich usunąć
• Mogą powodować choroby nawet po 30-40 latach od ekspozycji
• Rozprzestrzeniają się na duże odległości z wiatrem
• Osadzają się na meblach, ubraniach i w zakamarkach domu

Ponadto, samodzielne usuwanie azbestu jest w Polsce nielegalne i grozi karą grzywny nawet do 20 000 zł. Bez odpowiednich zezwoleń nie można też legalnie przewieźć ani zutylizować odpadów azbestowych.

„Jeden dzień nieostrożnych prac z azbestem może oznaczać całe życie problemów zdrowotnych dla całej rodziny” – mówi dr Jan Kowalski, pulmonolog z Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc.

Przepisy prawne dotyczące azbestu w Polsce

Polskie prawo od lat konsekwentnie zaostrza regulacje dotyczące azbestu. Od 1997 roku obowiązuje całkowity zakaz produkcji i stosowania wyrobów zawierających ten niebezpieczny materiał. Jednak problem polega na tym, że miliony ton azbestu wciąż znajdują się w naszym otoczeniu – głównie w postaci eternitowych dachów, izolacji i rur. Dlatego ustawodawca wprowadził szereg przepisów mających na celu stopniową eliminację tego zagrożenia.

Najważniejszym aktem prawnym jest ustawa z dnia 19 czerwca 2020 r. o zmianie ustawy o odpadach oraz niektórych innych ustaw, która precyzyjnie określa zasady postępowania z azbestem. Zgodnie z nią, wszystkie wyroby zawierające azbest muszą zostać usunięte do 31 grudnia 2032 roku. To nie tylko prawny obowiązek, ale przede wszystkim kwestia zdrowia publicznego.

Obowiązki właścicieli nieruchomości

Jeśli jesteś właścicielem nieruchomości, na której znajdują się materiały azbestowe, masz konkretne obowiązki prawne. Przede wszystkim musisz corocznie składać do urzędu gminy specjalne oświadczenie o stanie technicznym wyrobów zawierających azbest. To nie tylko formalność – chodzi o monitorowanie skali problemu i planowanie działań usuwających.

Co ważne, nie możesz po prostu wyrzucić eternitu na zwykłe śmietnisko. Prawo nakazuje, aby usuwaniem azbestu zajmowały się wyłącznie specjalistyczne firmy posiadające odpowiednie certyfikaty. Samodzielne próby demontażu nie tylko grożą wysokimi karami (nawet do 20 000 zł), ale przede wszystkim stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia twojego i twoich sąsiadów.

Program „Azbest 2032” – najważniejsze informacje

Rządowy program „Azbest 2032” to kompleksowa strategia oczyszczania kraju z tego niebezpiecznego materiału. Jego celem jest nie tylko usunięcie azbestu, ale także edukacja społeczeństwa i wsparcie finansowe dla właścicieli nieruchomości. W ramach programu wiele gmin oferuje dotacje pokrywające nawet 100% kosztów utylizacji.

„Program zakłada stopniowe, ale systematyczne usuwanie azbestu z polskiego krajobrazu” – wyjaśnia przedstawiciel Ministerstwa Rozwoju. Dzięki temu do 2032 roku powinniśmy całkowicie wyeliminować to zagrożenie. Warto śledzić lokalne ogłoszenia, bo samorządy często organizują zbiórki eternitu, a nawet całkowicie bezpłatne akcje wymiany dachów.

Jak rozpoznać obecność azbestu w swoim otoczeniu?

Rozpoznanie azbestu w swoim otoczeniu to pierwszy krok do ochrony zdrowia przed tym niebezpiecznym materiałem. Choć gołym okiem trudno odróżnić wyroby azbestowe od innych, są pewne charakterystyczne cechy, które powinny wzbudzić naszą czujność. Szczególną uwagę należy zwrócić na budynki wzniesione przed 1997 rokiem, gdyż wtedy właśnie wprowadzono w Polsce zakaz stosowania azbestu.

Metody identyfikacji materiałów azbestowych

Istnieje kilka praktycznych sposobów, które pomogą ci wstępnie ocenić, czy w twoim otoczeniu znajduje się azbest:

1. Analiza wieku budynku – jeśli obiekt powstał przed 1997 rokiem, ryzyko obecności azbestu znacząco wzrasta.
2. Wizualna ocena materiałów – typowe płyty azbestowo-cementowe mają szarą, matową powierzchnię z widocznymi włóknami na przekroju.
3. Sprawdzenie dokumentacji technicznej – w książce obiektu budowlanego powinny znajdować się informacje o użytych materiałach.
4. Charakterystyczne zastosowania – azbest często ukrywa się w falistych płytach dachowych (eternit), izolacjach rur czy płytach elewacyjnych.

Pamiętaj jednak, że pewność co do obecności azbestu daje tylko badanie laboratoryjne. Jeśli masz wątpliwości, nie ryzykuj – zgłoś się do specjalistów.

Kiedy konieczne są badania laboratoryjne?

Badania laboratoryjne są niezbędne w kilku kluczowych sytuacjach:

• Przed rozpoczęciem remontu – jeśli planujesz prace budowlane w starym budynku, badania pomogą uniknąć przypadkowego uwolnienia włókien.
• Przy podejrzeniu obecności azbestu – gdy materiał wygląda na podejrzany, ale nie masz pewności co do jego składu.
• W przypadku uszkodzeń materiałów – gdy płyty są popękane lub kruszą się, badania określą stopień zagrożenia.
• Przed zakupem nieruchomości – to ważne dla twojego bezpieczeństwa i uniknięcia przyszłych kosztów usunięcia azbestu.

Badania wykonują specjalistyczne laboratoria wyposażone w mikroskopy elektronowe. Koszt takiej analizy to zwykle 100-300 zł za próbkę, ale to niewielka cena za pewność i spokój ducha. Pamiętaj – lepiej dmuchać na zimne, gdy chodzi o twoje zdrowie.

Najczęstsze pytania i mity dotyczące azbestu

Wokół azbestu narosło wiele mitów i nieporozumień, które często prowadzą do niebezpiecznych zachowań. Wiele osób wciąż nie zdaje sobie sprawy z realnego zagrożenia lub przeciwnie – panikuje bez potrzeby. Prawda leży gdzieś pośrodku – azbest jest niebezpieczny, ale tylko w określonych warunkach. Warto poznać fakty, by móc odpowiednio chronić siebie i swoich bliskich.

Czy azbest jest niebezpieczny, gdy jest nienaruszony?

To jedno z najważniejszych pytań, które często budzi kontrowersje. Nienaruszony azbest w dobrym stanie technicznym nie stanowi bezpośredniego zagrożenia. Kluczowe jest tu słowo „nienaruszony” – gdy płyty eternitowe są całe, niepopękane i nie poddawane obróbce mechanicznej, włókna azbestowe pozostają związane w strukturze materiału i nie przedostają się do powietrza.

Jednak nawet w takim przypadku warto pamiętać, że:

• Każdy materiał z czasem ulega degradacji – pod wpływem warunków atmosferycznych nawet solidne płyty mogą zacząć się kruszyć
• Nienaruszony dziś azbest może zostać uszkodzony jutro przez wichurę, gradobicie lub przypadkowe uderzenie
• Obowiązujące prawo i tak wymaga usunięcia wszystkich wyrobów azbestowych do 2032 roku

Dlatego choć nienaruszony azbest nie wymaga natychmiastowej interwencji, nie powinien być traktowany jako rozwiązanie długoterminowe. Najbezpieczniej jest zaplanować jego profesjonalne usunięcie w perspektywie kilku lat.

Czy można uzyskać dofinansowanie na usunięcie azbestu?

Dobra wiadomość jest taka, że w wielu przypadkach tak – można otrzymać dotację na bezpieczne usunięcie i utylizację azbestu. W ramach rządowego programu „Azbest 2032” wiele gmin oferuje wsparcie finansowe, które może pokryć nawet 100% kosztów. Warto jednak wiedzieć, że:

• Wysokość dofinansowania różni się w zależności od regionu – niektóre gminy pokrywają całość kosztów, inne tylko procent
• Często wymagane jest złożenie wniosku w określonym terminie – warto śledzić ogłoszenia w urzędzie
• Niektóre gminy organizują zbiorcze akcje usuwania azbestu, co znacząco obniża koszty
• Można też skorzystać z ulg podatkowych związanych z wymianą pokrycia dachowego

Najlepszym rozwiązaniem jest bezpośredni kontakt z lokalnym urzędem gminy, gdzie uzyskasz aktualne informacje o dostępnych formach wsparcia. Pamiętaj, że czasem warto poczekać na ogłoszenie nowej edycji programu, by uzyskać wyższe dofinansowanie.

Wnioski

Azbest to wyjątkowo niebezpieczny materiał, którego szkodliwość ujawnia się często dopiero po dziesięcioleciach. Wszystkie jego odmiany są rakotwórcze, choć w różnym stopniu – najbardziej toksyczny jest krokidolit (azbest niebieski). Problem polega na tym, że miliony ton azbestu wciąż znajdują się w polskich budynkach, głównie w postaci eternitowych dachów i izolacji.

Kluczowa jest świadomość, że nawet krótkotrwała ekspozycja na pył azbestowy może mieć tragiczne konsekwencje zdrowotne. Choroby takie jak azbestoza, międzybłoniak opłucnej czy rak płuca rozwijają się podstępnie, często dając objawy dopiero po 30-40 latach. Dlatego tak ważne jest profesjonalne usuwanie tego materiału przez certyfikowane firmy.

Polskie prawo jasno określa obowiązki właścicieli nieruchomości – do 2032 roku wszystkie wyroby zawierające azbest muszą zostać usunięte. Warto skorzystać z dostępnych programów dofinansowania, które znacząco obniżają koszty tej operacji. Pamiętajmy, że bezpieczeństwo nasze i przyszłych pokoleń jest tutaj najważniejsze.

Najczęściej zadawane pytania

Czy mogę samodzielnie usunąć azbest z mojej posesji?
Nie, samodzielne usuwanie azbestu jest w Polsce nielegalne i grozi wysokimi karami. Wymaga to specjalistycznej wiedzy, sprzętu ochronnego i odpowiednich zezwoleń. Ryzyko uwolnienia włókien jest zbyt duże, by podejmować się tego na własną rękę.

Jak rozpoznać, czy w moim domu jest azbest?
Najpewniejszą metodą jest badanie laboratoryjne, ale pewne wskazówki to: data budowy (przed 1997), charakterystyczne szare płyty z widocznymi włóknami na przekroju, oraz typowe zastosowania jak eternitowe dachy czy izolacje rur.

Czy azbest jest niebezpieczny, jeśli leży na dachu od 30 lat i jest w dobrym stanie?
Nienaruszony azbest w dobrym stanie technicznym stanowi mniejsze zagrożenie, ale każdy materiał z czasem ulega degradacji. Warto zaplanować jego profesjonalne usunięcie, zwłaszcza że do 2032 roku i tak jest to wymagane prawem.

Gdzie mogę uzyskać dofinansowanie na usunięcie azbestu?
Warto skontaktować się z lokalnym urzędem gminy – wiele z nich oferuje dotacje w ramach programu „Azbest 2032”. Niektóre gminy pokrywają nawet 100% kosztów, organizując zbiorcze akcje usuwania.

Czy azbest może znajdować się w ścianach mojego domu?
Tak, azbest bywał dodawany do zapraw murarskich i tynków jako domieszka. Jeśli dom został zbudowany przed 1997 rokiem i planujesz remont, warto wykonać badania przed rozpoczęciem prac rozbiórkowych.